حمل و نقل هوشمند

امروزه در مراجع مختلف، تعاریف متنوعی از سامانه حمل و نقل هوشمند ارائه شده است. با توجه به تمام تعاریف می‌توان سامانه حمل و نقل هوشمند را این‌گونه تعریف نمود:

«سامانه‌های حمل و نقل هوشمند (ITS: Intelligent Transportation System)، سامانه‌هایی هستند که با به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته ارتباطی، کنترلی، الکترونیکی، سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای کامپیوتری باعث بهبود عملکرد سامانه‌های‌ حمل و نقل می‌شوند»[۱].

هدف استفاده از سامانه‌‌های هوشمند حمل و نقل در جوامع مختلف می‌تواند متفاوت باشد، اما به صورت کلی اهداف به‌کارگیری آن را می‌توان کاهش ازدحام ترافیک، افزایش ایمنی، کاهش مصرف سوخت، کاهش تأثیرات مخرب زیست‌محیطی و بهبود کارآیی کلی سامانه‌های حمل و نقل در نظر گرفت.

 

طبقه‌بندی سامانه‌‌های حمل و نقل هوشمند

تاکنون با توجه به نیازهایی که در جوامع مختلف وجود داشته، طبقه‌بندی‌های متنوعی از خدمات سامانه‌ حمل و نقل هوشمند انجام شده است. مهم‌ترین این طبقه‌بندی‌ها، در کتاب راهنمای سامانه‌ حمل و نقل هوشمند (PIARC_ITS Handbook)  موجود می‌باشد. در ادامه طبقه‌بندی بر اساس این مرجع ارائه خواهد شد [۲].

 

سامانه پیشرفته مدیریت ترافیک

• سامانه‌ پیشرفته مدیریت ترافیک، به منظور بهره‌گیری مؤثر از ظرفیت شبکه معابر شهری مورد استفاده قرار می‌گیرد و به کلیه عملیات شبکه معابر مربوط می‌شود.

سامانه پیشرفته اطلاع‌رسانی به مسافران

• سامانه پیشرفته اطلاع‌رسانی به مسافران، به‌منظور ارائه اطلاعات دقیق از اوضاع ترافیکی و پوشش اطلاعات سفرها طراحی شده است تا مسافران و مدیران ناوگان بتوانند زمان، مسیر و شیوه سفر را بر اساس آن هماهنگ نمایند.

سامانه پیشرفته کنترل وسیله نقلیه

• سامانه پیشرفته کنترل وسیله نقلیه، قادر به کمک یا اصلاح رانندگی و تحت تأثیر قرار دادن اقدامات رانندگی می‌باشد و همچنین فن‌آوری‌های هوشمند درون وسیله نقلیه را تحت پوشش قرار می‌دهد.

سامانه بهره‌برداری از وسایل نقلیه تجاری

• یکی از موانع موجود در تردد وسایل نقلیه تجاری، ‌اتلاف زمان در طی دریافت مجوز عبور (پرداخت عوارض) و کنترل وزن به‌منظور عدم وارد کردن خسارت به روسازی و کاهش بروز تصادفات است. این سامانه‌ با استفاده از فناوری‌های هوشمند حمل و نقل به مدیریت پیشرفته وسایل نقلیه تجاری کمک به‌ سزایی می‌کند.

 

سامانه پیشرفته حمل و نقل همگانی

• با به‌کارگیری سامانه‌های پیشرفته حمل و نقل همگانی که شامل اطلاع‌رسانی به هنگام، پرداخت الکترونیکی، راهنمایی در برنامه‌ریزی سفر و … می‌باشد، می‌توان مدیریت بهتری بر سامانه حمل و نقل همگانی اعمال نمود.

سامانه پرداخت الکترونیکی

• این سامانه قادر به خدمات‌دهی هوشمند در پرداخت کرایه و دریافت خودکار عوارض می‌باشد.

سامانه خدمات‌رسانی اضطراری

• یکی از مهم‌ترین پارامترهای ارائه خدمات حمل و نقلی در سامانه‌های مختلف، تسریع در امر تشخیص، کنترل، مدیریت و عملکرد صحیح در مقابله با هرگونه اختلال در روند حرکتی کاربران است که با استفاده از این سامانه می‌تواند انجام گردد.

سامانه‌ نظارت بر شرایط محیطی و آب‌وهوا

• این سامانه شامل فعالیت‌هایی می‌شود که شرایط محیطی و آب‌وهوا که بر شبکه حمل و نقل و کاربران آن تأثیرگذار هستند را نظارت و مراقبت می‌کند.

سامانه امنیت شخصی مرتبط با حمل و نقل

• دوچرخه‌سواران و عابران پیاده در عبور از معابر آسیب‌پذیر هستند، لذا سامانه‌های هوشمند می‌توانند تردد افراد سالمند، کودکان و معلولین را ایمن‌تر نمایند.

سامانه مدیریت واکنش نسبت به سانحه و ایجاد هماهنگی

• تشخیص و واکنش به سوانح رانندگی از مهم‌ترین مقوله‌های مدیریت کلان ترافیک می‌باشد. خدمات این سامانه شامل تعامل‌های بین سازمانی در عکس‌العمل آن‌ها نسبت به سوانح طبیعی، ناآرامی‌های شهری یا تروریسم است.

سامانه امنیت ملی

• سامانه‌های هوشمند حمل و نقل وضعیت امنی را به وجود می‌آورند که بر جمع‌آوری و به اشتراک‌گذاری اطلاعات به هنگام، در تشخیص و واکنش نسبت به موارد اضطراری در سطح ملی تکیه خواهد داشت.

 

اهداف استفاده از سامانه‌های هوشمند حمل‌ونقل

• مدیریت و بهینه‌سازی جریان ترافیک و روان‌سازی حرکت
• مدیریت و کنترل حوادث
• مدیریت و پشتیبانی وسایل نقلیه امدادی و فوریت‌های ویژه
• مدیریت اخذ الکترونیکی عوارض، هزینه پارکینگ، کرایه و خرید و رزرواسیون بلیط و…
• مانیتورینگ و کنترل حمل و نقل سبک و سنگین
• مدیریت و ناوبری پیشرفته
• مدیریت حمل و نقل همگانی
• مدیریت و پشتیبانی عابر پیاده
• سیستم‌های مدیریت مسیرهای شریانی و بزرگراه
• سیستم‌های ارائه اطلاعات به مسافر

 

سوابق مهندسین مشاور آتیه ساز شرق در حوزه سامانه‌های هوشمند حمل و نقل و ترافیک

• مطالعات سیستم حمل‌ونقل هوشمند (ITS) شهر زاهدان (۱۳۹۵)
• مطالعات تهیه طرح جامع سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند (ITS) شهر مشهد- فاز صفر  (۱۳۹۰)
• مطالعات طراحی مرکز کنترل ترافیک بجنورد (۱۳۹۰)
• بررسی سیستم‌های مکان‌یابی وسیله‌ نقلیه (AVL) در بخش مدیریت ناوگان‌های امدادی و همگانی درون‌شهری

 

• منابع و مراجع

۱- Federal Highway Administration ITS Website: http://www.its.dot.gov /its_overview.html
۲- PIARC Committee Intelligent Transport, Chen. Kan, Miles. John C. “ITS Handbook 2004”; Artech House ITS Library;

 

سامانه‌های هوشمند

حمل و نقل هوشمند ITS 

ITS

شرکت مهندسین مشاور آتیه ساز شرق